Bài giảng Kinh tế vi mô - Chương 2: Vận dụng lý thuyết lựa chọn của người tiêu dùng - Trương Quang Hùng

1 
CHƯƠNG II 
VẬN DỤNG LÝ THUYẾT LỰA 
CHỌN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG 
Tài liệu đọc: 
1, Gregory Mankiw - Chương 21 
2, David Begg – Chương 6 
3, Jack Hirshleifer – Chương 3, 4, 5 
2 
1. Tác động thay thế và tác động thu nhập 
2. Đường cầu thông thường và đường cầu đền bù 
3. Phân tích các chương trình trợ cấp 
4. Phân tích mô hình lao động – nghỉ ngơi để giải 
thích bản chất đường cung về lao động 
5. Mô hình tiêu dùng theo thời gian 
6. Chỉ số giá tiêu dùng 
7. Ngoại tác mạng lưới 
Nội dung 
3 
 X3 X2 I’ X1 X 
 1. Tác động thay thế và tác động thu nhập 
* Tác động thay thế: 
 X1X2 < 0 
* Tác động thu nhập: 
 X2X3 < 0 
Tác động tổng: 
X1X3 = X1X2 +X2X3< 0 
I 
L 
K 
K’
Y 
U1 
U2 
a. Hàng hóa bình thường 
●C 
● A ●B 
Khi giá hàng 
hóa tăng, 
Tác động 
thay thế Tác động 
thu nhập 
4 
 X1X3 = X1X2 + X2X3 < 0 
 X2 X3 X1 X 
b. Hàng hóa cấp thấp 
* Tác động thay thế: 
 X1X2 < 0 
* Tác động thu nhập: 
 X2X3 > 0 
* Tác động tổng: 
I’ 
I 
K 
K’
L 
Y 
U1 
U2 
●C 
●A 
●B 
Khi giá hàng 
hóa tăng, 
5 
 X1X3 = X1X2 + X2X3> 0 
 Hàng hóa Giffen 
* Tác động thay thế: 
 X1X2 < 0 
* Tác động thu nhập: 
 X2X3 > 0 
* Tác động tổng: 
I’ 
I 
K 
K’ 
L 
Y 
U1 
U2 
● C 
● A 
●B 
X
1
 X
3
X
2
Khi giá hàng 
hóa tăng, 
6 
2. Đường cầu thông thường và 
đường cầu đền bù 
• Đường cầu đền bù là đường cầu cho biết người 
tiêu dùng sẽ mua bao nhiêu hàng hóa tại mỗi 
mức giá nếu anh ta được đền bù hoàn toàn 
những thiệt hại do tác động thu nhập của sự 
thay đổi giá. 
• Để vẽ được đường cầu đền bù ta chỉ cần loại bỏ 
tác động thu nhập từ tác động tổng của sự tăng 
giá. 
7 
P2 
P1 
Đường cầu thông thường 
 X3 X2 X1 X 
B’ • •C’ 
•A’ 
•B 
•C 
• A 
Đường cầu đền bù đối với 
hàng hóa bình thường 
 * Đường cầu thông 
thường (đường cầu 
Mashall) nối hai điểm 
A’ và B’, còn đường cầu 
đền bù (đường cầu Hick) 
nối các điểm A’ và C’. 
* Đối với hàng hóa bình 
thường đường cầu đền 
bù có độ dốc lớn hơn so 
với đường cầu thông 
thường. 
 X3 X2 X1 X 
Đường cầu đền bù 
U1 
U2 
Px 
Y 
I 
I’ 
L 
K 
K’ 
8 
 X2 X3 X1 X 
 X2 X3 X1 X 
Đường cầu thông thường 
•B’ C’• 
•A’ 
•B 
 A 
Đường cầu đền bù đối với 
hàng hóa cấp thấp - Tăng giá hàng X làm điểm 
cân bằng di chuyển từ A đến 
B, lượng hàng X giảm từ X1 
xuống X3. 
 - Nếu đền bù lại cho họ phần 
thu nhập bị mất đi do tăng giá 
X họ sẽ di chuyển đến C, ở 
đây họ mua ít hàng X hơn so 
với ở B (có thể do dành tiền 
đền bù để mua Y – hàng thông 
thường nhiều hơn). 
 - Vì vậy, đường cầu đền bù đối 
với hàng hóa cấp thấp có độ 
dốc nhỏ hơn so với đường cầu 
thông thường. 
Đường cầu đền bù 
• U1 
U2 
PX 
Y 
P1 
P2 
•C 
9 
 X1 X2 Giáo dục, X X1 X2 Giáo dục, X 
I’ • 
I 
•F 
•E 
•B 
•A 
3. Phân tích các chương trình trợ cấp 
a. Giá ưu đãi cho giáo dục b. Trợ cấp cho giáo dục 
Hàng khác, Y Hàng khác, Y 
U1 
U2 
U1 
U2 
1 
2 
I’’ 
K K’
10 
• 
• 
•A 
•C 
•B •I’’ 
I’ 
I 
I’ 
I 
Người ta thích được trợ cấp bằng tiền mặt hay hiện vật? 
 (a): Sam không thích học. Anh ta 
đang ở điểm tối ưu I, ở đây Sam 
hoàn toàn không tiêu dùng giáo dục. 
 Trợ cấp bằng hiện vật thì đường 
ngân sách sẽ là I’L và điểm tối ưu sẽ 
là I’’, tại đây người tiêu dùng chi 
tiêu toàn bộ khoản trợ cấp cho giáo 
dục và tiêu dùng các hàng hóa khác 
với khối lượng như trước. 
 (b): Jane được cha mẹ dành cho một quĩ 
ủy thác để học đại học, quĩ này chỉ có 
thể chi tiêu cho việc học. Nếu có thể 
được sử dụng quĩ này không hạn chế 
Jane sẽ chuyển đến điểm đến điểm C 
trên đường U3, nhưng cô ta chỉ có thể 
di chuyển tới điểm B trên đường U2 do 
quĩ ủy thác không thể chi dùng cho các 
hàng hóa khác. Điều này làm giảm lợi 
ích của Jane 
 X1 X2 K Giáo dục X1 K L Giáo dục 
(a) (b) 
Hàng khác Hàng khác 
X3
U1 
U2 
U3 
U1 
U2 
U3 
L 
11 
Hạn chế trong phân tích trên là gì? 
• Thứ nhất, giá thị trường về giáo dục được coi là 
không thay đổi ở khắp nơi. Điều này chỉ đúng khi 
một nhóm nhỏ được nhận trợ cấp. Nếu trợ cấp 
nhằm vào một tầng lớp tiêu dùng rộng rãi thì sự 
tăng lên của nhu cầu do có trợ cấp sẽ làm tăng 
giá cả thị trường về giáo dục, đây là điều mà 
chúng ta không muốn. 
• Thứ hai, việc phân tích không chỉ ra được nguồn 
vốn để trả cho việc trợ cấp cho giáo dục. Tập 
hợp những nguồn vốn này qua cách tăng thuế sẽ 
làm giảm sút thu nhập có thể dùng cho chi tiêu 
của một số hoặc tất cả những người tiêu dùng. 
Do đó việc thảo luận của chúng ta không nói lên 
được toàn bộ vấn đề. 
12 
Tiêu dùng 
4. Phân tích mô hình lao động – nghỉ ngơi để giải thích 
bản chất đường cung về lao động 
 Mary làm việc theo giờ. 
 Cô ta có một quĩ thời gian cố định 
là 100 giờ để làm việc và nghỉ 
ngơi. Mỗi giờ Mary kiếm được 50 
USD, và sử dụng số tiền đó để tiêu 
dùng. Tiền lương của cô phản ánh 
sự đánh đổi mà Mary phải đối mặt 
giữa nghỉ ngơi và tiêu dùng. Với 
mỗi giờ nghỉ ngơi phải từ bỏ, cô ta 
kiếm được thêm 50 USD cho tiêu 
dùng. Quyết định tối ưu của cô ta 
là điểm E, tại đây cô ta làm việc 40 
giờ một tuần, như vậy số giờ nghỉ 
ngơi là 60 giờ. 
 60 100 Nghỉ ngơi 
•E 40 
13 
Tiêu dùng Tiêu dùng 
 SSL 
Số giờ lao động Số giờ nghỉ ngơi 
•A 
•B 
(a): Tác động thay thế lớn hơn tác động thu nhập 
Lương cao hơn làm số giờ nghỉ ngơi giảm và số giờ làm việc tăng. 
Đường cung lao động SSL dốc lên. 
P1 
P2 
L1 L2 
14 
 SSL 
•B 
Số giờ nghỉ ngơi Số giờ lao động 
Tiêu dùng Tiêu dùng 
(b): Tác động thu nhập lớn hơn tác động thay thế: 
Lương cao hơn làm số giờ nghỉ ngơi tăng và số giờ làm việc giảm. 
Đường cung lao động SSL dốc xuống. 
•A P1 
P2 
L2 L1 
15 
Tiền lương 
Số giờ lao động 
 SS2 
 SS1 
● A 
Đường cung lao động 
- Đường cung lao động 
SS1 dốc lên và giờ lao 
động được cung ứng 
nhiều hơn khi mức 
lương thực tế tăng. 
- Đường cung lao động 
SS2 uốn cong về phía 
sau, từ điểm A mức 
lương thực tế cao hơn 
làm giảm số số giờ 
lao động được cung 
ứng. 
16 
 Các vận dụng: 
• Cắt giảm thuế đánh vào tiền lương sẽ làm tăng hay làm 
giảm mức cung lao động? 
• Trả tiền phúc lợi xã hội hào phóng hơn sẽ khuyến khích 
hay làm giảm bớt sự hăng hái lao động? 
• Những câu hỏi này rất quan trọng đối với những nhà kinh 
tế học, các nhà hoạch định chính sách. 
• Kết quả của nhiều công trình nghiên cứu ở Mỹ và các 
nước phát triển cho thấy: 
• Đường cung lao động của nam giới trưởng thành ở Mỹ có 
dáng cong về phía sau (Samuelson – 314), trong khi ở 
Anh nó gần như thẳng đứng (David Begg – 259). 
• Đối với phụ nữ và thiếu niên, kết quả nghiên cứu cả ở 
Anh và Mỹ đều cho thấy dường như tác động thay thế lấn 
át tác động thu nhập và đường cung lao động có độ dốc 
dương. 
• Đối với nền kinh tế nói chung, đường cung lao động gần 
như thẳng đứng. 
17 
Câu hỏi: Lãi suất ảnh hưởng đến tiết kiệm của hộ 
 gia đình như thế nào? 
 (G. Mankiw – trang 520 – 523) 
18 
5. Mô hình tiêu dùng theo thời gian 
Giả định: 
- Moät ngöôøi chæ xem xeùt thu nhaäp naêm nay vaø 
naêm tôùi cuûa mình 
- Người naøy coù theå vay vaø cho vay vôùi cuøng moät 
laõi suaát là 10% 
- Anh ta coù ñöôïc thu nhaäp cuûa mình vaøo ñaàu naêm 
Thu nhaäp naêm thöù nhaát: I1 = 10.000$ 
 Thu nhaäp naêm thöù hai: I2 = 20.000$ 
19 
20 
Người này nên vay hay cho vay? 
E 
21 
Người này nên vay hay cho vay? 
F 
22 
• Nhöõng thay ñoåi veà laõi suaát 
23 
Taùc ñoäng cuûa taêng laõi suaát ñoái vôùi ngöôøi vay 
● 
● A B 
24 
Taùc 
ñoäng 
cuûa 
taêng 
laõi 
suaát 
ñoái 
vôùi 
ngöôøi 
tieát 
kieäm 
A 
B ● 
● ● C 
25 
6. Chỉ số giá tiêu dùng 
• Chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc coi laø thöôùc ño giaù sinh 
hoaït. Nhöõng chæ soá naøy ñöôïc duøng roäng raõi ñeå 
phaân tích kinh teá trong caû khu vöïc tö vaø coâng. 
• Ví duï: 
- Möùc giaù maø taïi ñoù caùc coâng ty trao ñoåi haøng hoùa 
vôùi nhau thöôøng ñöôïc ñieàu chænh ñeå phaûn aùnh 
nhöõng thay ñoåi trong chæ soá CPI. 
- Coâng ñoaøn thöôøng ñoøi hoûi nhöõng ñieàu chænh veà möùc 
löông ñeå phaûn aùnh nhöõng thay ñoåi trong chæ soá CPI. 
- Cuoái cuøng, chính phuû duøng CPI ñeå ñieàu chænh nhieàu 
khoaûn thanh toaùn (ví duï, cho ngöôøi veà höu) theo 
laïm phaùt. 
26 
Khi tính chæ soá CPI, ta caàn laøm gì? 
• Ví duï: Giaû ñònh: 
• U(X, Y) = XY (vaø chuùng ta chæ coù moät ngöôøi tieâu duøng) 
• Naêm 1: Cho tröôùc M
1
 = $480. P
X1
 = $3. P
Y1
 = $8. 
 Giaûi ta coù: X
1
 = 80, Y
1
 = 30, U = 2400. 
• Naêm 2: P
X2
 = $6. P
Y2
 = $9. Tính lượng hàng X và Y với 
giả định mức thỏa mãn của người tiêu dùng không đổi. 
• Vôùi U = 2400, goùi haøng hoùa toái-thieåu hoùa-chi-tieâu laø 
 X
2
 = 60 Y
2
 = 40. Keát quaû naøy laøm cho toång chi tieâu laø 
$720. 
• Nhôù laïi: XY = 2400 = u* 
 P
X
/P
Y
 = MU
X
/MU
Y
 = Y/X = 6/9 
27 
B 
A 
28 
• Chæ soá CPI lyù töôûng ño löôøng soá taêng thöïc teá 
trong toång chi tieâu caàn coù ñeå laøm cho ngöôøi 
tieâu duøng ñöôïc sung söôùng trong naêm hai 
cuõng nhö trong naêm moät. Do vaäy, 
 CPI
I
 = $720/$480 = 1,5 
• “Chi tieâu phaûi taêng 50% ñeå laøm cho ngöôøi 
tieâu duøng ñöôïc sung söôùng trong naêm hai 
cuõng nhö trong naêm moät”. 
29 
• Ta goïi CPI
L
 laø chæ soá giaù Laspeyres vaø CPI
P 
laø chæ 
soá giaù Paasche. 
• CPI
L
 = (P
X2
X
1
+P
Y2
Y
1
)/(P
X1
X
1
+P
Y1
Y
1
) = 
 [6(80)+9(30)]/[3(80)+8(30)] = 750/480 = 1,5625 
• “Toång chi tieâu phaûi taêng 56,25% ñeå mua roå haøng 
hoùa ban ñaàu vôùi möùc giaù môùi”. 
• CPI
P
 = (P
X2
X
2
+P
Y2
Y
2
)/(P
X1
X
2
+P
Y1
Y
2
) = 
 [6(60)+9(40)]/[3(60)+8(40)] = 720/500 = 1,44 
• “Toång chi tieâu phaûi taêng 44% ñeå mua roå haøng hoùa 
cuoái vôùi möùc giaù môùi”. 
• Chæ soá Laspeyres luoân luoân thoåi phoàng chæ soá giaù 
sinh hoaït lyù töôûng. 
• Chæ soá Paasche luoân luoân haï thaáp chæ soá giaù sinh 
hoaït lyù töôûng. 
30 
• Liệu quyết định tiêu dùng có luôn luôn chịu 
ảnh hưởng chỉ bởi bản thân người tiêu 
dùng hay không? 
31 
7. Ngoaïi taùc maïng löôùi 
• Ñònh nghóa: Neáu caàu ñoái vôùi moät moùn haøng 
cuûa moät ngöôøi tieâu duøng thay ñoåi cuøng vôùi soá 
löôïng nhöõng ngöôøi tieâu duøng khaùc cuõng mua 
moùn haøng ñoù, ta coù ngoaïi taùc maïng löôùi. 
• Neáu caàu cuûa moät caù nhaân taêng cuøng vôùi soá 
löôïng nhöõng ngöôøi tieâu duøng khaùc, ta coù 
ngoaïi taùc thuaän. 
• Neáu caàu cuûa moät caù nhaân giaûm cuøng vôùi soá 
löôïng nhöõng ngöôøi tieâu duøng khaùc, ta coù 
ngoaïi taùc nghòch. 
32 
Hieäu öùng traøo löu (soá löôïng caàu 
taêng khi coù nhieàu ngöôøi tieâu 
duøng mua hôn) 
Caàu thò tröôøng 
ñôn vò 
Hieäu öùng traøo löu 
Taùc 
ñoäng 
giaù 
33 
Hieäu öùng thích chôi troäi (soá löôïng 
caàu giaûm khi coù nhieàu ngöôøi tieâu 
duøng mua hôn) 
ñôn vò 
Hieäu öùng thích chôi troäi 
Taùc ñoäng giaù 
Caàu thò tröôøng 
34 
5. Phương pháp Larange trong lý thuyết về cầu 
• Lý thuyết về cầu dựa trên tiền đề là người tiêu dùng tối đa hóa 
tính hữu dụng theo ràng buộc ngân sách. Lý thuyết này giả định 
rằng khi số lượng hàng hóa được tiêu dùng tăng thì hữu dụng tăng 
nhưng hữu dụng biên giảm dần. Khi có 2 loại hàng X và Y thì bài 
toán tối đa hóa hữu dụng của người tiêu dùng được viết như sau: 
 U(X,Y) → max (1) 
 phụ thuộc vào ràng buộc gồm toàn bộ thu nhập chi tiêu cho 2 mặt 
hàng này: 
 PX X + PYY = I (2) 
 với PX và PY là giá của loại hàng X và Y, I là thu nhập. 
 Bài toán tối ưu này có thể đượch giải theo phương pháp số 
nhân Lagrang: Cho phương trình cực đại về đô hữu dụng U(X,Y) 
lệ thuộc vào ràng buộc PXX + PYY = I trong đó PX, PY và I là 
những hằng số. Về mặt kỹ thuật ta xây dựng một số cực đại nhân 
tạo có dạng như sau: 
 Φ = U(X,Y) - (PX X + PYY - I) → max (3) 
35 
 Ta thực hiện các bước của phương pháp Lagrange như sau: 
- Tính đạo hàm của hàm Lagrange theo các biến số X, Y và 
- Cho tất cả các đạo hàm bậc nhất này bằng không. Ta có: 
0
0
0










IYPXP
P
Y
U
Y
P
X
U
X
YX
Y
X



hay là 
IYPXP
PMU
PMU
YX
YY
XX

 
(4) 
Y
Y
X
X
P
MU
P
MU
  MRS
P
P
MU
MU
Y
X
Y
X 
(5) 
36 
Như vậy là tính hữu dụng bổ sung được sinh ra khi 
có sự thay đổi về thu nhập. Mặt khác, từ (5) ta có: 
 Vậy chính là tỷ số lợi ích – chi phí, nó cho biết nếu bỏ thêm một 
đồng chi phí (hay thu nhập) thì thu thêm được bao nhiêu đơn vị lợi ích. 
● Ý nghĩa của số nhân Lagrange: 
lấy vi phân toàn phần hàm U = U(X,Y) theo I ta có: 
dI
dY
dY
dU
dI
dX
dX
dU
dI
dU
.. mặt khác dI = PXdX + PYdY (4) 
dI
dU
 
dI
dI
dI
dYPdXP
dI
dY
P
dI
dX
P YXYX .)(
(5) 

dY
dU
dY
dU
dX
dI
dX
dU
dI
dU
 
(6) 
