Bài giảng Kế hoạch và đầu tư - Chương 1: Phương pháp luận nghiên cứu khoa học - Hồ Ngọc Ninh

07-Jan-18
1
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
BỘ MÔN KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ
GIỚI THIỆU
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRONG 
QUẢN LÝ KINH TẾ
Hồ Ngọc Ninh
Email: hongocninh@gmail.com
Website: www.hongocninh.weebly.com
GIỚI THIỆU CHUNG
Giảng viên: 
TS. HỒ NGỌC NINH
Bộ môn Kế hoạch và Đầu tư
Khoa Kinh tế & PTNT
Phone: 0989454296
Email: hongocninh@gmail.com
Website: 
Trang website 
07-Jan-18
2
4
4
Tiêu chuẩn đánh giá 
sinh viên
- Dự lớp: Đầy đủ
- Thực hành/thực tập: đầy đủ
- Thảo luận: Đầy đủ
- Tiểu luận/bài tập: Đầy đủ và
đúng hạn
- Kiểm tra giữa học kỳ: đáp
ứng
- Thi cuối học kỳ: Hoàn thành
Thang điểm 10,0 (lấy một chữ
số thập phân)
Chuyên cần: dự lớp, thảo
luận: 10%
Kiểm tra giữa kỳ, báo cáo thực
hành/thực tập/tiểu luận: 
30%
Điểm thi cuối kỳ: 
60%
Thang điểm đánh giá
Bài tập lớn cá nhân
• Chia các nhóm, mỗi nhóm khoảng 5 SV.
• Mối SV đọc 2 KLTN về chủ đề NC được giao/lựa chọn
• Viết báo cáo nhận xét về các KLTN này theo các nội dung:
1. Nhận xét ưu, nhược điểm của KLTN trên các khía cạnh:
- Hình thức của KLTN 
- Cấu trúc của khóa luận (cân đối các phần, nội dung các phần. đã theo
quy định chưa, hợp lý chưa??)
- Phần I đã hợp lý chưa?
- Cơ sở lý luận và thực tiễn
- Phương pháp nghiên cứu sử dụng và hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu chính (Phần 4 đã logics với phần 2 chưa?)
- Kết luận
2. Đề xuất hướng khắc phục các nhược điểm của KLTN
• Nộp bài tập lớn cá nhân bản cứng, VIẾT TAY cho GV giảng dạy
gồm cả MỤC LỤC của KLTN đã đọc
5
1. Một số khái niệm chính có liên quan cụm từ khóa chính của chủ đề
2. Nội dung nghiên cứu chính của chủ đề (Lý thuyết và thực tiễn)
3. Các yếu tố ảnh hưởng (Lý thuyết và thực tiễn)
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu chính sử dụng
6. Các chỉ tiêu nghiên cứu chính
Bài tập lớn theo nhóm
Yêu cầu: Chuẩn bị trên powerpoint và trình bày vào tuần cuối
cùng của môn học
07-Jan-18
3
Nội dung
• Chương 1: Giới thiệu
• Chương 2: Quá trình nghiên cứu
• Chương 3: Thu thập thông tin và dữ liệu
• Chương 4: Xử lý và phân tích số liệu, thông tin
• Chương 5: Viết và trình bày báo cáo khoa học
• Chương 6: Phương pháp tiến hành khóa luận
7
8
8
Mục tiêu
- Cung cấp cho Sinh viên những kiến thức cơ bản 
về nghiên cứu khoa học, phương pháp nghiên cứu 
khoa học, tổ chức công tác nghiên cứu khoa học 
nói chung
- Giới thiệu một số phương pháp nghiên cứu kinh 
tế chủ yếu đang sử dụng hiện nay
- Sinh viên vận dụng các kiến thức và phương 
pháp nghiên cứu để thực hiện khóa luận tốt 
nghiệp 
9
9
1. Agnes C. Rola và Lê Thành Nghiệp (2005), Phương pháp nghiên cứu 
Kinh tế nông nghiệp, người dịch Nguyễn Quốc Chỉnh, Nguyễn Thị 
Minh Hiền, Nguyễn Văn Song và Nguyễn Tuấn Sơn, Nhà xuất bản NN.
2. Anaman, Kwabena A., 2003. Research Methods in Applied Economics 
and Other Social Sciences, Brunei Press Sendirian Berhad, Brunei 
Darussalam.
3. Blaug, Mark, 1992. The Methodology of Economics: or, How Economists 
Explain, Second Edition, Cambridge University Press.
4. Bromley, D., 1997. ‘Rethinking markets’, American Journal of 
Agricultural Economics, Vol. 79, 1383-1393.
4. Hicks, John Richard, 1987. Methods of Dynamic Economics, Oxford: 
Oxford University Press.
5. Johnson, Glenn Leroy, 1986. Research methodology for economists: 
philosophy and practice, New York: Macmillan.
6. Nguyễn Thị Cành, 2004. Giáo trình Phương pháp và Phương pháp luận 
Nghiên cứu khoa học kinh tế, Nhà xuất bản Đại học quốc gia, Thành 
phố Hồ Chí Minh.
Tài liệu tham khảo
07-Jan-18
4
10
10
7. Phạm Văn Hùng và Nguyễn Quốc Chỉnh, 2005. ‘Ứng dụng phần mềm 
FRONTIER 4.1 và LIMDEP trong phân tích dữ liệu kinh tế nông nghiệp’, 
trong sách ‘Tin học ứng dụng trong ngành nông nghiệp’, Nguyễn Hải 
Thanh chủ biên. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, trang 86-
114.
8. Pham Van Hung, T. Gordon MacAulay and Sally P. Marsh, 2007; 'The 
economics of land fragmentation in the north of Vietnam', Australian 
Journal of Agricultural & Resource Economics; 51(2), 195-211.
9. Phạm Văn Quyết và Nguyễn Quý Thanh, 2001. Phương pháp nghiên 
cứu xã hội học, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội .
Phạm Viết Vượng, 2004. Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nhà 
xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
10. Trung Nguyên, 2005. Phương pháp luận nghiên cứu, Nhà xuất bản 
Lao động Xã hội, Thành phố Hồ Chí Minh.
11. Vũ Cao Đàm, 1997. Phương pháp luận Nghiên cứu khoa học, Nhà xuất 
bản Khoa học và Kỹ thuật.
12. Vũ Cao Đàm, 2005. Đánh giá Nghiên cứu khoa học, Nhà xuất bản 
Khoa học và Kỹ thuật.
11
Chương 1
PHƯƠNG PHÁP LUẬN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
12
Nội dung
1. Một số khái niệm
1.1. Khoa học
1.2. Nghiên cứu khoa học
1.3. Kỹ thuật và công nghệ
2. Phương pháp nghiên cứu khoa học
3. Nội dung cần chú ý khi nghiên cứu khoa 
học
07-Jan-18
5
13
1.1. Khoa học
a). Khoa học là hệ thống các trí thức, các hiểu 
biết về thế giới khách quan, về quy luật vận 
động và phát triển của thế giới khách quan
Hai hệ thống tri thức : kinh nghiệm và khoa học
Hai hệ thống tri thức
• Tri thức kinh nghiệm:
– Tích lũy ngẫu nhiên qua hoạt động sống hàng ngày trong 
mối quan hệ giữa con người với con người và giữa con 
người với thiên nhiên. 
– Giúp con người hiểu biết về sự vật, về cách quản lý thiên 
nhiên và hình thành mối quan hệ giữa những con người 
trong xã hội. 
– Chưa thật sự đi sâu vào bản chất, chưa thấy được hết các 
thuộc tính của sự vật và mối quan hệ bên trong giữa sự vật 
và con người.
– Là cơ sở cho sự hình thành tri thức khoa học.
Hai hệ thống tri thức
• Tri thức khoa học:
– Là những hiểu biết được tích lũy một cách có hệ thống nhờ 
hoạt động NCKH, có mục tiêu xác định và sử dụng phương 
pháp khoa học. 
– Dựa trên kết quả quan sát, thu thập được qua những thí 
nghiệm và qua các sự kiện xảy ra ngẫu nhiên trong hoạt 
động xã hội, trong tự nhiên. 
– Được tổ chức trong khuôn khổ các ngành và bộ môn khoa 
học như:, kinh tế học, toán học, sinh học,
07-Jan-18
6
16
1.1. Khoa học
b). Quy luật hình thành và phát triển của khoa học
– Do sự phát kiến ra các tiên đề 
– Do sự phân lập các bộ môn khoa học
– Do sự tích hợp các khoa học
17
Quy luật hình thành và phát triển của KH
@ Do sự phát kiến ra các tiên đề
– Là con đường hình thành một bộ môn khoa học dựa 
trên những tiền đề hoặc hệ tiền đề (tri thức khoa học 
được mặc nhiên thừa nhận không phải chứng minh)
– Từ một tiền đề hoặc hệ tiền đềà một hệ thống tri thức 
được phát triển thành một bộ môn khoa học, không 
cần quan sát hay thực nghiệm. 
Ví dụ: Euclide, điểm ngoài đường thẳng/mặt phẳng. à
Bộ môn hình học ra đời.
Quy luật hình thành và phát triển của KH
@ Do sự phân lập các bộ môn KH
• Sự phức tạp của khách thể nghiên cứu: phân chia để 
nghiên cứu từng mặt của quy luật khoa họcàcó đối 
tượng nghiên cứu hẹp hơn, NC sâu hơn.
• Triết học → Triết học; Lôgic học; Thiên văn học; 
Toán học;
• Toán học → Số học; Đại số học; Hình học; Lượng 
giác; v.v.
• Hình học → Hình học; Hình học giải tích; Hình học 
vi phân;
07-Jan-18
7
@ Do sự tích hợp các bộ môn KH
• Nhận thức những đối tượng phức tạp : phối hợp 
giữa các ngành và các bộ môn khoa học khác à
liên ngành để cùng nghiên cứu. 
• Tích hợp các khoa học
– Hoá học + Sinh học → hoá sinh. 
– Toán học + Vật lý học → Toán lý. 
– Toán học + Kinh tế học → Toán kinh tế. 
– Kinh tế học + Chính trị học → Kinh tế chính trị học. 
Quy luật hình thành và phát triển của KH
20
c). Cơ sở để phân biệt nghiên cứu khoa học
– Có một đối tượng nghiên cứu
– Có một hệ thống lý thuyết
– Có một hệ thống phương pháp luận
– Có mục đích ứng dụng
– Có một lịch sử nghiên cứu
1.1. Khoa học
21
d). Phân loại khoa học
– Theo phương pháp hình thành
• Khoa học tiền nghiệm 
• Khoa học hậu nghiệm
• Khoa học phân lập
• Khoa học tích hợp
– Theo đối tượng nghiên cứu của khoa học
• Khoa học tự nhiên
• Khoa học xã hội
• Khoa học kỹ thuật
• Khoa học nhân văn
1.1. Khoa học
- Theo cơ cấu kiến thức
Khoa học cơ bản
Khoa học cơ sở
Khoa học chuyên môn
07-Jan-18
8
22
Khoa học
• Phân loại khoa học
@Theo phương pháp hình thành
• Khoa học tiền nghiệm : Được hình thành dựa trên những
tiền đề hoặc tiên đề (Hình học, lý thuyết tương đối)
• Khoa học hậu nghiệm: Hình thành dựa trên những quan
sát thực nghiệm (Xã hội học, Vật lý thực nghiệm)
• Khoa học phân lập: Dựa trên sự phân chia đối tượng
nghiên cứu của một bộ môn khoa học vốn tồn tại thành
những đối tượng nghiên cứu hẹp hơn (Khảo cổ học phân
lập từ sử học, cơ học từ vật lý học)
• Khoa học tích hợp: Hợp nhất về cơ sở lý thuyết hoặc hai
phương pháp luận của hai hoặc nhiều bộ môn khoa học
khác nhau (Kinh tế + Chính trị = KTCT học)
23
1.2. Nghiên cứu khoa học
a). Khái niệm: có rất nhiều định nghĩa khác nhau về nghiên 
cứu khoa học (hay nghiên cứu):
1) NCKH có thể được định nghĩa đơn giản là những cái gì 
chúng ta làm khi chúng ta có một câu hỏi cần trả lời 
hoặc một vấn đề cần giải quyết;
2) NCKH là một cách có tổ chức và hệ thống nhằm tìm 
kiếm câu trả lời cho các câu hỏi đặt ra;
3) NCKH là phương pháp tìm tòi hay phương pháp suy 
nghĩ; Ph¸t triÓn nhËn thøc khoa häc vÒ thÕ giíi
4) NCKH là sự tìm kiếm những điều mà khoa học chưa 
biết;
5) NCKH là quá trình hoạt động nhằm hình thành các 
hiểu biết khoa học để nhận thức thế giới khách quan;
24
Nghiên cứu khoa học
• Khái niệm:
6) Nghiên cứu là sự sáng tạo của tri thức;
7) Nghiên cứu là quá trình mà thông qua đó chúng 
ta có thể giải quyết được một vấn đề có tính hệ 
thống hoặc hiểu biết rõ hơn về hiện tượng (tất 
nhiên với sự “hỗ trợ” của dữ liệu, thông tin).
07-Jan-18
9
25
5 câu hỏi quan trọng nhất:
0. Tên đề tài của tôi? 
và 5 câu hỏi:
1. Tôi định làm (nghiên cứu) cái gì?
2. Tôi phải trả lời câu hỏi nào?
3. Quan điểm của tôi ra sao?
4. Tôi sẽ chứng minh quan điểm của tôi băng phương 
pháp nào?
5. Với phương pháp ấy, tôi đưa ra được bằng cứ nào 
để chứng minh luận điểm?
26
Hoạt động chưa được coi là nghiên cứu KH
• Nghiên cứu không phải là sự tập hợp của 
thông tin
• Nghiên cứu không phải là chỉ chuyển các dữ 
kiện hay thông tin từ dạng này sang dạng kia
• Nghiên cứu không chỉ là sự “lục lọi hay tìm” 
thông tin
• Nghiên cứu không phải chỉ là “khẩu hiệu” để 
gây sự chú ý 
(1 Công ty thông báo: “Sản phẩm A là kết quả 
NC nhiều năm”)
27
d). Mục đích nghiên cứu khoa học
Mục đích Biểu hiện cụ thể Thí dụ
1. Mô tả Phát hiện hiện tượng tồn tại
Phát hiện các thuộc tính, bản chất của sự 
vật, hiện tượng
Mô tả các thành phần của hiện tượng
Nghiên cứu đặc 
trưng của các thành 
phần kinh tế 
2. Giải
thích 
Tại sao hiện tượng tồn tại
Những nguyên nhân nào gây ra hiện tượng 
hay điều đó
Những nguyên nhân sâu xa làm cho hiện 
tượng như vậy
Lượng cầu hàng hóa 
thay đổi theo giá
3. Dự 
báo
Khả năng nhìn thấy trước hiện tượng
Hiểu biết trước về hiện tượng để cho phép 
người khác dự báo hiện tượng
Dự báo lạm phát, 
tăng trưởng kinh tế
1. Nhận thức thế giới = Phát hiện quy luật vận động và phát triển
2. Cải tạo và biến đổi thế giới khách quan
Khám phá ra con đường, cách thức vận dụng các tri thức khoa học vào thực tiễn 
sản xuất và đời sống
Phát hiện mối quan hệ giữa nhận thức và cải tạo thế giới
07-Jan-18
10
28
e). Chức năng nghiên cứu khoa học
1. Quan sát
2. Mô tả
3. Giải thích
4. Sáng tạo
5. Tiên đoán
29
f). Phân loại nghiên cứu khoa học
F1). Phân loại nghiên cứu theo chức năng
– Nghiên cứu mô tả: Hiện trạng
– Nghiên cứu giải thích: Nguyên nhân
– Nghiên cứu giải pháp: Giải pháp
– Nghiên cứu dự báo: Nhìn trước
Theo chức năng
• Nghiên cứu mô tả: nhằm đưa ra một hệ thống tri thức 
về nhận dạng sự vật, giúp con người phân biệt được sự 
khác nhau về bản chất giữa sự vật này với sự vật khác. 
• Nghiên cứu giải thích: nhằm làm rõ nguyên nhân dẫn 
đến sự hình thành và qui luật chi phối quá trình vận 
động của sự vật. 
–Giải thích nguồn gốc, động thái, cấu trúc, tương tác, hậu 
quả, qui luật chung chi phối quá trình vận động của sự vật.
07-Jan-18
11
Theo chức năng
– Nghiên cứu dự báo: nhằm nhận dạng 
trạng thái của sự vật trong tương lai 
– Nghiên cứu sáng tạo: Là loại nghiên 
cứu nhằm làm ra/tạo ra một sự vật mới 
chưa từng tồn tại.
32
F2). Theo loại hình Nghiên cứu và Triển khai 
(viết tắt là R&D)
• Nghiên cứu cơ bản
• Nghiên cứu ứng dụng
• Triển khai
f). Phân loại nghiên cứu khoa học
33
Hoạt động R&D
theo khái niệm của UNESCO (1)
FR AR
DR & 
R Nghiên cứu, trong đó:
FR Nghiên cứu cơ bản
AR Nghiên cứu ứng dụng
D Triển khai 
(Thuật ngữ của Tạ Quang Bửu, nguyên Tổng Thư 
ký, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Nhà nước)
07-Jan-18
12
34
34
Hoạt động R&D
theo khái niệm của UNESCO (2)
LOẠI HÌNH NGHIÊN CỨU SẢN PHẨM
R
&
Nghiên cứu cơ bản Lý thuyết
Nghiên cứu ứng dụng Vận dụng lý thuyết 
để mô tả, giải thích , 
dự báo, đề xuất giải 
pháp
D Triển khai Prototype (vật mẫu), 
pilot và làm thử loạt
đầu (série 0)
35
Hoạt động KH&CN
theo khái niệm của UNESCO (1)
FR AR D T TD
STS
FR Nghiên cứu cơ bản
AR Nghiên cứu ứng dụng
D Triển khai (Technological Experimental 
Development)
T Chuyển giao tri thức (bao gồm CGCN)
TD Phát triển công nghệ trong sản xuất (Technology 
Development)
STS Dịch vụ khoa học và công nghệ
36
36
h). Sản phẩm nghiên cứu khoa học
1. Nghiên cứu cơ bản:
Khám phá quy luật & tạo ra các lý thuyết
2. Nghiên cứu ứng dụng:
Vận dụng lý thuyết để mô tả, giải thích, dự báo 
và đề xuất các giải pháp 
3. Triển khai (Technological Experimental 
Development; gọi tắt là Development; tiếng Nga 
là Razrabotka, chứ không là Razvitije): 
- Chế tác Vật mẫu : Làm Prototype 
- Làm Pilot: tạo công nghệ để sản xuất với 
Prototype
- Sản xuất loạt nhỏ (Série 0) để khẳng định độ 
tin cậy
07-Jan-18
13
37
37
Một số thành tựu của khoa học
có tên gọi riêng
Phát hiện (Discovery), nhận ra cái vốn có: 
• Quy luật xã hội. Quy luật giá trị thặng dư
• Vật thể / trường. Nguyên tố radium; Từ trường
• Hiện tượng. Trái đất quay quanh mặt trời.
Phát minh (Invention), nhận ra cái vốn có:
Quy luật tự nhiên. Định luật vạn vật hấp dẫn.
Sáng chế (Initiation/Invention), tạo ra cái chưa từng 
có: mới về nguyên lý kỹ thuật và có thể áp dụng 
được. Máy hơi nước; Điện thoại.*
So s¸nh ph¸t hiÖn, ph¸t minh vµ s¸ng chÕ
DiÔn gi¶i Ph¸t minh Ph¸t hiÖn S¸ng chÕ
B¶n chÊt NhËn ra quy luËt tù 
nhiªn, quy luËt 
to¸n häc vèn tån 
t¹i
NhËn ra vËt thÓ, 
chÊt, trêng, quy 
luËt x· héi vèn tån 
t¹i
T¹o ra phư¬ng tiÖn
míi vÒ kü thuËt ch-
a tõng tån t¹i
Kh¶ n¨ng ¸p dông 
®Ó gi¶i thÝch thÕ 
giãi
Cã Cã Kh«ng
Kh¶ n¨ng ¸p dông 
vµo ®êi sèng & s¶n 
xuÊt
Kh«ng trùc tiÕp 
ph¶i qua s¸ng chÕ
Kh«ng trùc tiÕp 
ph¶i qua c¸c gi¶i 
ph¸p vËn dông
Cã thÓ ¸o dông 
trùc tiÕp hoÆc ph¶i 
qua thö nghiÖm
Gi¸ trÞ th¬ng m¹i Kh«ng Kh«ng Cã (mua, b¸n)
B¶o hé ph¸p lý B¶o hé t¸c phÈm 
viÕt chø kh«ng b¶o 
hé b¶n th©n c¸c 
ph¸t minh
B¶o hé t¸c phÈm 
viÕt chø kh«ng b¶o 
hé b¶n th©n c¸c 
ph¸t minh
B¶o hé quyÒn së 
h÷u c«ng nghÖ
Tån t¹i cïng lÞch 
sö
Cã Cã Tiªu vong theo tiÕn 
bé c«ng nghÖ
Bµi tËp: H·y tÝch vµo « thÝch hîp vÒ c¸c thµnh tùu sau ®©y?
Thµnh tùu Ph¸t minh Ph¸t hiÖn S¸ng chÕ
M¸y h¬i nưíc cña
James Watt
Quy luËt gi¸ trÞ
thÆng dư cña C¸C 
M¸C
C«ng nghÖ lóa lai
Quy luËt nh©n qu¶
Quy luËt hiÖu suÊt 
gi¶m dÇn
PhÇn mÒm IBM
§Þnh lý PITAGO
Quy t¾c 3d 
Vi trïng Lao
07-Jan-18
14
40
1.3. Kỹ thuật và công nghệ
• Kỹ thuật: là tập hợp những thay đổi về kỹ 
năng của từng khâu theo 1 quy trình sản 
xuất 
• Công nghệ
–Cuộc cách mạng về kỹ thuật
–Sự thay đổi hoàn toàn của tập hợp các 
kỹ thuật theo 1 quy trình sản xuất, (thay 
đổi toàn bộ quy trình SX)
41
Kỹ thuật và Công nghệ
Đầu vào
Đầu ra
50
100
0 2 3 4 5 6 7 8 9 101
A
Qtb-Trung bình
C
Q2
Q0 - Cực biên
B
Với công nghệ không đổi (Q0)
– các hộ đạt bình quân Qtb
thì cần kỹ thuật để đạt Q0
(điểm xanh)
Nếu các hộ đạt BQ gần Q0
thì cần thay đổi 
công nghệ lên Q2
(điểm vàng)
42
II. PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
07-Jan-18
15
43
2.1. Quan niệm về phương pháp nghiên cứu khoa học
• PP NCKH: Tập hợp tất cả những biện pháp, cách thức và 
kỹ năng để nhận thức hiện tượng và sự vật
• Cơ sở để xây dựng lên các PP NCKH gọi là phương pháp 
luận nghiên cứu khoa học. Đó là lý thuyết về các phương 
pháp nghiên cứu khoa học
• PP NCKH gồm:
- Phương pháp tiếp cận
– Phương pháp thu thập & xử lý số liệu/thông tin
– Phương pháp phân tích số liệu nghiên cứu khoa học 
– Phương pháp trình bày một NCKH
44
Phương pháp nghiên cứu khoa học
• PP NCKH gồm (cho tất cả các ngành KH):
– Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
– Phương pháp thực nghiệm
– Phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm
45
• PP Lý thuyết
Xuất phát từ giả thiết/giả định à xây dựng mô 
hình à tính toán à kết luận
• PP Thực nghiệm
Dựa trên các thí nghiệm (thường phản ánh mối 
quan hệ nguyên nhân – kết quả) à áp dụng mô 
hình à tính toán à kết luận
• Phi thực nghiệm
Dựa trên quan sát à Áp dụng mô hình à tính 
toán à Kết luận
07-Jan-18
16
46
Khác nhau giữa các nhóm phương pháp
PP
Bước 1 Bước 2 Bước 3 Bước 4
Lý thuyết Xây dựng 
giả thiết/giả 
thuyết
Xây dựng
mô hình
Tính toán Kết luận
Thực 
nghiệm
Dựa trên 
thí nghiệm
Áp dụng
mô hình
Tính toán Kết luận
Phi thực 
nghiệm
Dựa trên 
quan sát
Áp dụng
mô hình
Tính toán Kết luận
Phương pháp tiếp cận
• Tiếp cận là sự lựa chọn chỗ đứng để quan 
sát đối tượng nghiên cứu, là cách thức xử 
sự, xem xét đối tượng nghiên cứu
• Hướng tiếp cận là cách chung hay tổng 
quát để ta áp dụng vào nghiên cứu 
Phương pháp tiếp cận
- Tiếp cận hệ thống
- Tiếp cận định tính và định lượng
- Tiếp cận diễn dịch/quy nạp
- Tiếp cận lịch sử và logic
- Tiếp cận cá biệt và so sánh
- Tiến cận phân tích và tổng hợp
- Tiếp cận chuỗi
- Tiếp cận thể chế
07-Jan-18
17
Tiếp cận hệ thống
• Hệ thống có thể được hiểu là một tập hợp
các phần tử có quan hệ tương tác để thực
hiện một mục tiêu xác định.
• Nhận thức theo quan điểm hệ thống giúp cho
người nghiên cứu có một nhãn quan hệ
thống để xem xét và phân tích các sự vật
50
Tiếp cận hệ thống
• Xác định đối tượng nghiên cứu với tư cách là một 
hệ toàn vẹn.
• Phát hiện cấu trúc - chức năng của hệ- Phát hiện 
ra các mối quan hệ qua lại giữa các thành tố của 
hệ.
• Tìm ra nhân tố sinh thành hệ (tương tác giữ vai 
trò trong việc tạo ra chất lượng mới – tính toàn vẹn 
của hệ) và quy luật tương tác các thành tố (tức là 
lôgic sinh thành và phát triển của hệ).
• Điều khiển sự vận hành của hệ theo quy luật của 
nó
Tiếp cận định tính và định lượng
• Đối tượng khảo sát luôn được xem xét cả khía 
cạnh định tính và định lượng. 
• Kết hợp giữa định tính và định lượng
07-Jan-18
18
52
Tiếp cận định lượng và định tính
Định tính Định lượng
Ban đầu được phát triển trong khoa 
học xã hội
Ban đầu được xây dựng trong khoa 
học tự nhiên để nghiên cứu các hiện 
tượng tự nhiên
Dựa trên mối quan hệ của các biến Dựa trên những con số
Mọi thông tin định tính có thể mã 
hóa để thành định lượng
Mọi số liệu định lượng đều dựa 
trên định tính
Trong phân tích hiện nay ít phân biệt rõ giữa định tính và định lượng
mà chỉ có sử dụng nhiều hay ít
53
TiÕp cËn diÔn dÞch vµ qui n¹p
Lý thuyÕt
Gi¶ thiÕt
Quan s¸t
KÕt luËn/kiÓm ®Þnh
Lý thuyÕt
Gi¶ thiÕt
M« h×nh
Quan s¸t
TiÕp cËn DiÔn dÞch
(phân tích)
TiÕp cËn Qui n¹p
(tổng hợp)
54
Tiếp cận qui nạp và diễn dịch
Có 7 bước (chi tiết) trong Tiếp 
cận qui nạp:
1. Quan sát
2. Thu thập thông tin ban đầu
3. Xây dựng khung lý thuyết
4. Xây dựng các giả thuyết
5. Thu thập số liệu
6. Phân tích số liệu
7. Qui nạp (tổng quát hóa vấn 
đề, lý thuyết mới)
Cũng có 7 bước (chi tiết) trong 
Tiếp cận diễn dịch:
1. Thu thập thông tin ban 
đầu 
2. Tìm lý thuyết (đã có), 
lựa chọn 1 nội dung
3. Xây dựng các giả thuyết
4. Thu thập số liệu
5. Phân tích số liệu
6. Kiểm định giả thuyết
7. Kết luận/tổng quát hóa
07-Jan-18
19
Tiếp cận lịch sử và logic
• Tiếp cận lịch sử : xem xét sự vật qua những sự 
kiện xuất hiện trong quá khứ để nhận biết được 
logic tất yếu của quá trình phát triển.
• Tiếp cận lịch sử đòi hỏi thu thập thông tin về các 
sự kiện. Sắp xếp các sự kiện theo một trật tự nhất 
định, chẳng hạn, diễn biến của từng sự kiện; quan 
hệ nhân – quả giữa các sự kiện, 
56
Nội dung cần suy nghĩ 
khi làm nghiên cứu
• Tổng quát
– Ngôn ngữ trong nghiên cứu
Đối tượng khác nhau đòi hỏi PP viết khác nhau, 
ngôn ngữ sử dụng khác nhau
– Triết lý của NC (định nghĩa, khái niệm)
Các NC đúng nghĩa đều có phần tổng quan, trong 
đó nêu các khái niệm, định nghĩa, phân loại,...
– “Đạo đức” trong NC: 
Thu thập số liệu, viết, tổng quan,...
– Đánh giá NC: 
Tự đánh giá NC của mình
57
Nội dung cần suy nghĩ 
khi làm nghiên cứu
• Cụ thể
– Nguồn lực (thời gian, nhân sự, kinh phí,..)
– Mục đích
– Hạn chế về kỹ thuật/kỹ năng
– Hướng và khả năng phân tích
– Rủi ro
07-Jan-18
20
58
CÂU HỎI ?
Ý KIẾN ?