Bài giảng Hóa vô cơ A - Chương 2: Các nguyên tố phân nhóm IA - Nguyễn Văn Hòa

Chương II nvhoa102@gmail.com 1
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
Chương II nvhoa102@gmail.com 2
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
NỘI DUNG
NHẬN XÉT CHUNG
I. ĐƠN CHẤT
1. Lý tính
2. Hóa tính
3. Trạng thái tự nhiên,
điều chế, ứng dụng
II. HỢP CHẤT
1. Các oxit, peoxit,
supeoxit, hydroxit
2. Các muối
TÀI LIỆU
[1] – Tập 2, Chương 2: 
trang 31 – 48
[2] – Chương 9: trang
202 – 210
[3] – Phần 1, Chương
2: trang 15 – 67
[4] – Chapter 11: page 
326 – 347
Chương II nvhoa102@gmail.com 3
NHẬN XÉT CHUNG
• Cấu hình electron hóa trị của Me: ns1
Tính chất đơn giản nhất
Thể hiện tính khử mạnh (KL điển hình)
Me – e ion Me+
• Me2O, MeOH: bazơ mạnh (KL kiềm)
• Các Me+: dễ tan
• Li Cs: R , n , hiệu ứng chắn , hiệu ứng
xâm nhập  ⇒ Tính KL ; Tính bazơ của các
Me2O, MeOH 
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
Chương II nvhoa102@gmail.com 4
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
I. ĐƠN CHẤT
1. Lý tính
• Màu sắc: trắng bạc, có ánh kim rất mạnh.
• Rất mềm.
• Cấu trúc mạng: lập phương tâm khối.
• Khi đốt kim loại hoặc hợp chất dễ bay hơi cho
ngọn lửa có màu đặc trưng.
• Dễ tan lẫn vào nhau và dễ tạo hỗn hóng với Hg,
hỗn hóng natri dùng làm chất khử mạnh.
• Tan trong amoniac lỏng.
Chương II nvhoa102@gmail.com 5
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
, -1.cm-1 I1, eV tnc,, 0C ts, 0C E
0
, V d, g/cm3
Li 11,8.104 5,39 180,5 1347 -3,04 0,53
Na 23,0.104 5,14 97,8 881 -2,71 0,97
K 15,9.104 4,34 63,2 766 -2,93 0,86
Rb 8,9.104 4,18 39,0 688 -2,98 1,53
Cs 5,6.104 3,89 28,5 705 -3,03 1,87
Bảng 2.1 Các đại lượng vật lý của các kim loại Me
Chương II nvhoa102@gmail.com 6
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
2. Hóa tính
Tính khử mạnh, tăng dần từ Li đến Cs:
• Phản ứng với hydro
2Me + H2 2MeH (muối rắn, bị thủy phân)
• Phản ứng với oxi
4Li + O2 2Li2O
2Na + O2 Na2O2 ( )
Me’ (K, Rb, Cs) + O2 Me’O2 ( )
(Rb, Cs tự bốc cháy)
to
Chương II nvhoa102@gmail.com 7
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
• Phản ứng với halogen
Me + ½(F2, Cl2) MeF, MeCl
(tự bốc cháy khi có mặt hơi ẩm ở to thường)
Me + ½Br2 lỏng MeBr
(Li, Na chỉ phản ứng ở bề mặt; K, Rb, Cs gây nổ)
Me + ½I2 MeI
(chỉ phản ứng mạnh khi đun nóng)
• Phản ứng với nước
Me + H2O MeOH + ½H2
(Li– mạnh; Na– mãnh liệt; K– bốc cháy; Rb, Cs– nổ)
Chương II nvhoa102@gmail.com 8
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
3. Trạng thái tự nhiên, điều chê ́:
- Na, K phổ biến nhất trong nhóm IA: Nước biển,
khoáng alumosilicat, muối kép (Kainit –
KCl.MgSO4.3H2O; Carnalit – KCl.MgCl2.6H2O;
Silvinit – KCl.NaCl)
- Điều chê ́:
• Li: điện phân
nóng chảy LiCl + KCl
KCl LiCl
Chương II nvhoa102@gmail.com 9
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
• Rb, Cs: 2RbCl + Ca → CaCl2 + 2Rb
7000C
P chân không
6060C
• Na: Điện phân nóng
chảy NaCl hoặc NaOH
• K: Dùng Fe khử KOH 
ở nhiệt độ cao:
t0 cao
P rất bé
4KOH + 3Fe 
Fe3O4 + 4K + 2H2
%mol: 60,5 NaCl – 22,5 KCl – 17 NaF
Chương II nvhoa102@gmail.com 10
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
II. HỢP CHẤT
1. Các oxit, peoxit, supeoxit, hydroxit
• Các oxit – Me2O
- Điều chế: Li + O2 Li2O
Na + O2 Na2O2
Na2O2 + Na 2Na2O
Me’ (K, Rb, Cs) + O2 Me’O2
Me’O2 + 3 Me’ 2 Me’2O
- Tính chất: Me2O + H2O 2MeOH 
(phản ứng mạnh và tỏa nhiều nhiệt, trừ Li2O)
Chương II nvhoa102@gmail.com 11
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
• Các peoxit – Me2O2
- Bền nhiệt
- Bị phân hủy trong nước ở tothấp hoặc axit H2O2
Na
2
O
2
+ H
2
SO
4
 Na
2
SO
4
+ H
2
O
2
Na
2
O
2
+ 2H
2
O 2NaOH + 2H
2
O
2
- Oxi hóa mạnh
2FeS2 + 15Na2O2 Fe2O3 + 4Na2SO4 + 11Na2O
- Ứng dụng
2Na2O2 + 2CO2 2Na2CO3 + O2
2Na2O2 + H2O + CO2 Na2CO3 + H2O2
Chương II nvhoa102@gmail.com 12
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
• Các supeoxit – MeO2
- Bền nhiệt
- Bị phân hủy trong nước hoặc axit H2O2 + O2
KO
2
+ H
2
SO
4
 K
2
SO
4
+ H
2
O
2
+ O
2
KO
2
+ 2H
2
O 2KOH + 2H
2
O
2
+ O
2
- Oxi hóa mạnh
2KO2 + CO K2CO3 + O2
• Ozonit – KO3
4O3 + 6KOH 4KO3 + 2KOH.H2O + O2
Chương II nvhoa102@gmail.com 13
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
• Các hydroxit – MeOH
- Bazo mạnh, tăng dần từ LiOH đến CsOH
- Bền nhiệt (trừ LiOH)
- Hút ẩm mạnh
- Tan nhiều trong nước và rượu, tỏa nhiệt mạnh.
2. Muối halogenua
- Dễ tan (trừ LiF)
- NaCl: muối ăn, điều chế Na, NaOH, Cl2, HCl, 
nước Javel 
- KCl: phân kali, điều chế KOH, KClO3 
Chương II nvhoa102@gmail.com 14
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
3. Muối bicacbonat, cacbonat
• Bicacbonat – MeHCO3
- Không bền nhiệt, ít tan trong nước.
• Cacbonat – Me2CO3 (Na2CO3 - Soda):
- Bền nhiệt, tan trong nước cho môi trường kiềm yếu.
- Riêng Li2CO3 ít tan.
- Ứng dụng: sản xuất xà phòng, thủy tinh, giấy, sợi
- Điều chế soda theo phương pháp Solvay.
Chương II nvhoa102@gmail.com 15
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
Hình 2.1 Quy trình điều chế soda theo pp Solvay 
Chương II nvhoa102@gmail.com 16
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
Chương II nvhoa102@gmail.com 17
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Các kim loại kiềm có những đặc điểm chung gì?
Giải thích tại sao?
2. Các tính chất vật lý đặc trưng của các kim loại
kiềm và giải thích?
3. Tại sao kim loại kiềm có tính khử mạnh và tính
khử tăng dần? Lấy các phản ứng minh họa.
4. Các phương pháp điều chế kim loại kiềm?
5. Nguyên tắc điều chế các Me2O và cho biết tính
chất đặc trưng của chúng?
Chương II nvhoa102@gmail.com 18
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
CÂU HỎI ÔN TẬP
6. Peoxit đặc trưng cho pepoxit kim loại kiềm là gì?
Nó có tính chất gì?
7. Cho biết những điểm giống nhau và khác nhau
giữa supeoxit kim loại kiềm với peoxit và ozonit?
8. Các MeOH có độ tan, độ bền, độ bazo như thế
nào?
9. Các muối đặc trưng của Me có độ tan, độ bền như
thế nào? Cho biết ứng dụng của chúng?
Chương II nvhoa102@gmail.com 19
CHƯƠNG II: CÁC NGUYÊN TỐ PHÂN NHÓM IA (Me)
CÂU HỎI CHUẨN BỊ BÀI MỚI
1. Các kim loại kiềm thổ (M) có những đặc điểm
chung gì?
2. Tính chất vật lý và hóa học của M giống và khác
Me như thế nào? Tại sao?
3. Các khoáng chất thường gặp của M?
4. Nguyên tắc điều chế M?
5. Các hợp chất của M có độ tan, độ bền, tính bazo
[đối với M(OH)2] như thế nào? Chúng khác gì so
với các hợp chất của Me.