Bài giảng Dược lý thú y - Bài 4: Thuốc sử dụng điều trị các rối loạn cơ quan sinh sản - Võ Thị Trà An

3/10/2016
1
Bài 4. Thuốc sử dụng điều trị các
rối loạn cơ quan sinh sản
PGS. TS. Võ Thị Trà An, BM Khoa học Sinh học Thú Y
Nội dung

 Thuốc trị chậm động dục

 Thuốc gây lên giống đồng loạt

 Thuốc gây sẩy thai, đẻ sớm, đẻ đồng loạt

 Thuốc ngừa thai

 Thuốc trị viêm vú

 Thuốc trị viêm tử cung
3/10/2016
2
GnRH (Gonadotropin Releasing Hormon)

 Gonadorelin: Cystorelin (peptide nhân tạo)

 Fertirelin (Fertagyl)

 Buserelin (Receptal)
Ứng dụng lâm sàng

 Gây động dục (đồng loạt), rụng trứng

 Bò: tiêm 250mcg, IM, 6 giờ trước khi phối

 Trị u nang buồng trứng

 Chó: 2,2 mg/kg/ngày, IM, 3 ngày

 Trị tiểu không kiểm soát ở chó cắt buồng trứng

 6mg buserelin + ephedrin 1-2mg/kg, phenylpropanolamine 
1,5mg/kg
3/10/2016
3
Huyết thanh ngựa chửa (PMSG, eCG)

 Heo: Gây động dục, đa xuất noãn

 1.200UI/ nái sau cai sữa; 1000UI/ hậu bị → động dục sau 4-5 
ngày; 750-1500 ngày thứ 15 của chu kỳ → xuất 30-45 trứng

 Bò: Đa xuất noãn

 1500-3000 UI vào khoảng ngày thứ 8 –13 của chu kỳ. Nếu
thu phôi thì sau 48h tiêm PG F2α.

 Lưu ý: vài trường hợp không chuẩn hóa được liều →
sốc phản vệ → adrenalin (1:1000)
Human Chorionic Gonadotropin (hCG) 

 Gây rụng trứng

 Bò: 2500 UI, IM/SC

 Heo: 500-750 UI

 Trị u nang buồng trứng, cường động
dục

 Bò: 10.000 UI

 Trị dịch hoàn ẩn cho chó

 100-1000 IU, 4 lần trong 2 tuần, dịch hoàn
sẽ di chuyển đến bìu

 Không có tác dụng khời động hành vi 
động dục
3/10/2016
4
Một số chế phẩm phối hợp

 PG 600: 400UI PMS +200UI HCG

 Synovet: 400UI PMS +200UI HCG
Sử dụng điều trị chậm động dục cho heo nái (7-10 ngày 
sau cai sữa) sẽ gây lên giống sau khoảng 5 ngày.
Kết quả thử nghiệm
Chỉ tiêu Lô
P.G.600 Saline P
N 29 28
Số nái lên giống (%) 27 (93) 9 (32) <0.001
Số nái rụng trứng (%) 21 (72) 3 (11) <0.001
Tì lệ phối 26/29 (90) 8/28 (29) <0.001
Tỉ lệ đậu thai (%) 23/29 (79) 5/28 (18) <0.001
Từ tiêm-lên giống (ngày) 3.5 ± 0.3 4,5 ± 0.5 >0.05
Từ lên giống-rụng trứng 2,0 ± 0.1 1.5 ± 0.4 >0.05
https://www.aasv.org/shap/issues/v14n4/v14n4p207.html
3/10/2016
5
Tiêm PG600 cho nái đã qua chu kỳ lên 
giống có hiệu quả không?
Thời điểm gieo tinh cho heo
3/10/2016
6
Intravaginal controlled internal drug 
release (CIDR)

 Dụng cụ đặt âm đạo chứa 1,9g progesterol (10%)
Phối hợp GnRh và Progesterol
3/10/2016
7
Progesterol releasing intravaginal device
PRID

 Có chứa 6,75% progesterol

 Dụng cụ đặt âm đạo trong 7 ngày

 Khi lấy ra, bò lên giống

 Video
Cue-Mate video

 Dụng dụ chứa progesterol

 Trị không động dục

 Kiểm soát lên giống đồng loạt

 Dễ sử dụng, thân thiện với bò

 Tái sử dụng
3/10/2016
8
Cue-Mate – Kết quả thử nghiệm
Progestin tổng hợp (altrenogest) ăn

 4mg/ml, dùng 5ml/ nái (không cần
biết rõ ngày lên giống)

 Nái tơ liên tục 18 ngày

 Nái cai sữa: 5 ngày, 48h sau cai sữa

 Cách cho ăn

 Bắt đầu cho ăn bình thường

 Xịt thuốc trên trên thức ăn để đảm bảo ăn
đủ
3/10/2016
9
Estradiol

 Thúc đẩy thoái biến thể vàng ở bò

 Dùng estradiol valerate kèm PRID → bò động
dục đồng loạt

 Tháo dịch viêm, phòng viêm từ cung bò

 3-10mg estradiol cho bò cái đẻ

 Gây sảy thai trước khi trứng làm tổ ở loài
ăn thịt

 Chó: DES (diethylstilbeltrol) 0,1- 1mg, PO 
trong 5 ngày nếu đến trong vòng 24-48h sau
giao phối; 1-2 mg nếu sau 5 ngày

 Kết hợp trong điều trị tiểu không kiểm
soát ở chó

 DES: Chó 0,01-0,1mg X ngày, tiếp 1mg/ tuần
Prostaglandin F2 alfa (PGF2α)(PG)

 Thoái biến thể vàng, lên giống đồng loạt (bò)

 Dinoprost (Lutalyse): 25 mg

 Cloprostenol (Estrumate): 500mcg

 Fenprostalene: 1mcg

 Không hiệu quả gây lên giống đồng loạt trên heo vì thể
vàng chỉ đáp ứng PG từ ngày thứ 12 của chu kỳ

 Thoái biến thể vàng, gây đẻ

 Bò: 25 mg Dinoprost; 500mcg Cloprostenol 1 tuần trước sinh

 Heo: 10mg PG 1-2 ngày trước dự sinh

 Gây sảy thai (chó), tháo mủ tử cung (bò, heo)

 SC/ IM, chống chỉ định IV
3/10/2016
10
Ảnh hưởng của liều và vị trí tiêm PG đến
thời gian đẻ
Full dose, 
IM
50% dose, 
IM
50% dose, 
vulva
25% dose, 
vulva
Farrow 8-24 h, % 19 12 18 15
Farrow 24-32 h, % 50 41 61 62
Farrow >32 h, % 31 47 21 23
Cải thiện năng suất trước và sau khi sử
dụng PGF2 alpha gây đẻ trên nái
1 năm trước
sử dụng
Sau 6 tháng sử
dụng
Tổng số nái đẻ 740 344
Số heo con đẻ ra/ nái 11,4 11,58
Số con nuôi/ nái 10,39 11,03
Số con chết/ nái 1,01 0,55
Số con cai sữa/ nái 8,9 9,6
Số con chết trước cai sữa 1,49 1,42
• Trại có qui mô lớn (#300 nái)
• Số lứa đẻ/ năm = 2,3
• Tỉ lệ so sinh chết cao
3/10/2016
11
Viêm tử cung ở bò
1. Viêm tử cung

 Điều trị:

 Prostaglandin giúp lên giống lại

 Đặt kháng sinh vào trong tử cung

 Phòng bệnh:

 Giảm các bệnh dinh dưỡng

 Tạo bò tơ phát triển tốt
2. Viêm tử cung đóng, có mủ (pyometra)

 Prostaglandin
250 mcg/ml cloprostenol 
5 mg/ml dinoprost 
Oxytocin

 Phòng trị chứng liệt tử cung hoặc tử cung co bóp yếu.

 Ðẩy chất lỏng ra khỏi tử cung (trong các bệnh lý viêm nội
mạc, viêm bọc mủ, sót nhau).

 Cầm máu sau khi đẻ, rỉ máu sau phẫu thuật sản khoa

 Chứng mất sữa
Lâm sàng

 Heo: 10 UI ngay sau phối → tăng đậu thai, số con đẻ ra; 
tăng co thắt tử cung khi đẻ, lặp lại sau 30’

 Bò: 20 UI giảm sót nhau, hỗ trợ điều trị viêm tử cung

 Chó: 1-5UI gây tăng co thắt; 5-10UI trị sa tử cung

 Cừu: 10-20IU trị sót nhau; IV giảm chảy máu tử cung
3/10/2016
12
Sử dụng oxytocin?
Control 30 IU 40 IU
Control
Dystocia, % 5 10 20
Liveborn 8.3 8.7 8.7
Stillborn (SB) 0.3 0.6 0.6
SB pigs 1-4, % 0 70.8 40.0
SB pigs 5-8, % 16.6 8.3 20.0
SB pigs ≥ 9 83.3 20.8 40.0
KL: Không nên sử dụng oxytocin cho heo nái đẻ trừ khi có biểu hiện sinh chậm
Alonso-Spilsbury et al. 2004

 Ovaban (5mg megestrol) progestin tổng
hợp. 

 Dùng hàng ngày (0,55mg/kg/day) trong liên
tục 32 ngày
Thuốc ngừa thai cho chó

 Medroxyprogesterone acetate

 Chích 25-100mg sẽ ức chế lên
giống trong 2-4 tháng

 Tác dụng phụ: mủ tử cung
3/10/2016
13
Mibolerone: an androgenic steroid
- prevent estrus in bitch
- 30 days before the onset of estrus
Oral - Methyl testosterone- 5 mg/wk 
(or give ½ the dose, 2X/wk) 
Parenteral - Testosterone propionate -
100mg/ml preparation, 25 mg IM (in the 
pectorals) every 2 wks 
May take several months to have an 
estrous cycle 
Thuốc ngừa thai cho chó
Viêm vú ở bò sữa
3/10/2016
14
Những loài vi sinh vật thường được 
phân lập từ các ca viêm vú bò
Staphylococcus aureus
Streptococcus agalactiae
Streptococcus dysagalactiae
Streptococcus uberis
Corynebacterium) pyogenes
Bacilluc cereus
Mycoplasma bovis
Mycoplasma californicum
Mycoplasma canadense
Escherichia coli
Klebsiella
Enterobacter spp.
Proteus spp.
Pseudomonas 
aeruginosa
Prototheca
Nấm
7
0
-8
0
%
Milk/ /ducts Udder tissue Cow
S. agalactiae +++ - -
Other
streptococci
+++ + -
S. aureus + +++ -
Coagulase
negative 
staphylococci
+++ - -
Coliforms + - +++
Nơi kháng sinh cần đến?
S. aureus → cần điều trị toàn thân
3/10/2016
15
All incidents of mastitis in cattle in Great Britain as a percentage of total 
mastitis diagnoses in 2002 (n = 6517)
Source: VIDA annual report 2002
Bảng
Kháng sinh
trị viêm vú
3/10/2016
16
Phác đồ trị viêm vú
Sữa Bầu vú Điều trị
Bọt/ đông
vón
Mềm Oxytocin 
Bọt/ đông vón
vẫn còn dạng
sữa
Mềm/ 
cứng
Oxytocin
Amoximast
Flunixin
Bọt/ đông vón
lỏng
Cứng
Oxytocin 
Amoximast
Flunixin
Dịch, PO
Ca, SC
Ceftiofur
Thuốc trị viêm vú
Duration of concentrations in milk with systemic administration of some commonly used 
antimicrobials (parenteral dose stated in parentheses in mg/kg). Concentrations refer to normal 
milk. Mastitis may affect the concentrations so that milk concentrations of bases (e.g. macrolides) 
decrease and acids (e.g. β-lactams) increase. The table must be interpreted with care as the 
concentrations shown are total concentrations. Only the unbound, free drug is active against 
microbes. Data has been compiled from different sources.
3/10/2016
17
Ampicillin sodium, Cloxacillin sodium
TABLE 8-1 Drugs Used in Lactating and Nonlactating Cows
3/10/2016
18
TABLE 8-1 Drugs Used in Lactating and Nonlactating Cows
Rebhun’s Diseases of Dairy Cattle, 372 Part II • Diseases of Body Systems
3/10/2016
19
THẬN TRỌNG KHI DÙNG KHÁNG SINH 
CHO ĐỘNG VẬT MANG THAI
Kháng sinh Độc tính Cẩn 
thận (!)
Chống
Chỉ định
Aminoside Tai +
Chloram Hội chứng xám +
Fluoroquinolone Bệnh khớp + +
Sulfonamide Vàng da con non +
Tetracycline Răng, xương +
Trimethoprim Bất thường bẩm sinh +
Metronidazole Ung thư + +
! Không dùng nếu có kháng sinh khác thay thế NGOẠI LỆ?
3/10/2016
20
Viêm tử cung

 Phát hiện viêm tử cung

 Giảm năng suất sữa

 Dịch viêm nâu đỏ hoặc nước, mùi tanh hôi

 Bò suy nhược: mắt hõm, dịch mũi, tai cụp

 Mất nước do ăn uống kém

 Thân nhiệt >103 độ F

 Điều trị

 Kiểm soát lại về vệ sinh

 Giảm đau, hạ sốt

 Loại bỏ dịch viêm bên trong

 !cổ tử cung đóng (PGF2alpha) 

 Kháng sinh (tại chỗ và toàn thân)

 Iodine rửa
3/10/2016
21
Liều dùng, đường cấp trên bò
Liều dùng, đường cấp trên bò
3/10/2016
22
Liều dùng, đường cấp trên bò
Tiêm tĩnh mạch trên bò
Biến chứng (phenylbutazole) !
3/10/2016
23