Bài giảng Các phương pháp và kỹ thuật trong đánh giá

Các phương pháp và kỹ thuật 
trong đánh giá 
C¸c ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm 
Quan s¸t 
ViÕt 
VÊn Đ ¸p 
Tr¾c nghiÖm kh¸ch qu an 
(Obfective tests) 
Tr¾c nghiÖm tù luËn 
(Essay tests) 
Tù luËn tù do 
Tù luËn theo cÊu tróc 
GhÐp ®«i 
ĐiÒn khuyÕt 
Tr¶ lêi ng¾n 
Đóng sai 
NhiÒu lùa chän 
Thảo luận 
	Đối với các phương pháp đánh giá quan sát, vấn đáp, viết: 
Công cụ để đánh giá? 
Mục đích đánh giá? 
Những lưu ý khi tiến hành đánh giá? 
Kết hợp KTĐG và dạy - học 
Phương pháp quan sát 
Công cụ: 
Quan sát hành vi 
Quan sát thao tác 
Nhằm xác định 
Bản chất sự tham gia của học sinh vào thảo luận lớp. 
Các kỹ năng giao tiếp giữa các cá nhân trong nhóm. 
Bản chất của các câu trả lời của học sinh 
Cách phản ứng của học sinh đối với một bài tập. 
Cách phản ứng của học sinh đối với điểm kiểm tra. 
Mức độ hứng thú của học sinh. 
v.v. 
Phương pháp quan sát 
Quan sát hành vi 
Dựa vào cử chỉ, biểu hiện nét mặt, ánh mắt (hành vi không lời) để quan sát chính xác và xác định ý nghĩa của thông điệp. 
Đánh giá các dấu hiệu liên quan đến giọng nói 
Dựa vào âm điệu, độ lớn, mạnh, ngừng, lặng yên, độ cao, chuyển điệu, nhấn mạnh v.v. thêm vào nội dung được nói. 
Quan sát thường ngày không có qui trình cụ thể nhưng cũng không thể tuỳ tiện. 
Phương pháp quan sát 
Những lưu ý khi tiến hành quan sát 
Khoan dung hay độ lượng 
Ấn tượng ban đầu 
Ấn tượng mới 
Các lỗi khái quát lôgic 
Không thừa nhận mình 
Lấy mẫu không đúng 
Quan sát có thành kiến 
Không đánh giá học sinh đúng bối cảnh 
Phản ứng của học sinh khi bị quan sát 
Không quan sát được hành động khác do diễn biến quá nhanh 
Không cùng lúc quan sát được các hành động liên quan 
Sự giả tạo của học sinh 
Phương pháp vấn đáp 
Công cụ: 
Vấn đáp dùng lời 
Vấn đáp không dùng lời (tranh ảnh, điệu bộ v.v) 
Nhằm xác định 
Lôi cuốn học sinh tham gia vào bài học 
Khuyến khích khả năng tư duy và khả năng lĩnh hội của học sinh 
Ôn lại nội dung quan trọng 
Điều khiển học sinh 
Đánh giá sự tiến bộ của học sinh 
Phương pháp vấn đáp 
Những gợi ý và kế hoạch 
Nêu câu hỏi rõ ràng, súc tích 
Gắn câu hỏi với mục tiêu học tập 
Thu hút cả lớp 
Cho đủ thời gian chuẩn bị trả lời 
Ứng đáp thích hợp với câu trả lời của học sinh 
Tránh các câu hỏi có trả lời có/không 
Thăm dò các câu trả lời đầu tiên khi cần thiết 
Tránh các câu hỏi giằng co, phỏng đoán và dồn ép 
Tránh hỏi học sinh những gì họ biết 
Đặt câu hỏi theo tiến trình hợp lý 
Phương pháp viết 
Trắc nghiệm tự luận 
Trắc nghiệm khách quan 
1 
Thí sinh phải tự soạn câu trả lời và diễn tả bằng ngôn ngữ của mình 
Chọn câu trả lời đúng nhất trong 1 số câu đã cho sẵn 
2 
Ít câu hỏi, nhưng có tính tổng quát và phải trả lời dài 
Nhiều câu hỏi chuyên biệt, chỉ cần trả lời ngắn gọn 
3 
Phải suy nghĩ, viết 
Phải đọc và suy nghĩ 
4 
Chất lượng của bài TNTL do kĩ năng của người chấm bài xác định 
Chất lượng của bài TNKQ do kĩ năng của người biên soạn quyết định 
5 
Dễ soạn, khó chấm và khó cho điểm chính xác 
Khó soạn, dễ chấm, cho điểm chính xác 
6 
Thí sinh tự do bộc lộ cá tính, người chấm cũng tự do cho điểm theo xu hướng của mình 
Người soạn tự do bộc lộ kiến thức, thí sinh chỉ có quyền chứng tỏ mức độ hiểu biết qua số các câu trả lời đúng 
7 
Khó xác định mức độ hoàn thành toàn diện nhiệm vụ học tập 
Dễ thẩm định mức độ hoàn thành các nhiệm vụ học tập 
8 
Cho phép hoặc đôi khi khuyến khích sự “lừa phỉnh” 
Cho phép “đoán mò” 
9 
Cho phép người chấm ấn định sự phân bố điểm (sửa đáp án) 
Sự phân bố điểm do bài thi ấn định 
Phương pháp viết 
Những điểm tương đồng 
1- Cả hai loại TNTL và TNKQ đều có thể đo lường hầu hết kết quả học tập quan trọng bằng hình thức viết. 
2 - Cả hai loại trắc nghiệm đều có chức năng khuyến khích học sinh học tập để đạt mục tiêu: hiểu biết các nguyên lí, tổ chức, phối hợp các ý tưởng, ứng dụng kiến thức trong việc giải quyết các vấn dề. 
3 - Cả hai loại đều đòi hỏi sự vận dụng ít nhiều sự phán đoán chủ quan. 
4- Giá trị của cả hai loại tuỳ thuộc vào tính khách quan và độ tin cậy của chúng. 
Phương pháp viết 
Sử dụng khi nào 
Trắc nghiệm tự luận 
Trắc nghiệm khách quan 
Số thí sinh không đông, đề thi sử dụng 1 lần 
Khi thí sinh đông, đề thi có thể sử dụng lại 
Khuyến khích kỹ năng viết 
Muốn có điểm số chính xác, tin cậy, khách quan 
D ùng đ ể thăm dò thái độ, tư tưởng của học sinh hơn là khảo sát kết quả học tập 
Xem trọng yếu tố công bằng, vô tư, chính xác trong thi cử. 
Tin tưởng khả năng chấm vô tư, chính xác 
Khi có ngân hàng câu hỏi tốt, chấm nhanh 
Không có nhiều thời gian soạn đề thi nhưng lại có thời gian để chấm bài 
Ngăn ngừa nạn học tủ, học vẹt và gian lận trong thi cử. 
Trắc nghiệm tự luận 
TNTL có 2 loại: 
Tự luận tự do 
Tự luận theo cấu trúc. 
 TNTL tự do có thể: là một bài viết, tiểu luận 
 T hường gây khó khăn cho thí sinh trong quá trình tìm hiểu ý đồ của giáo viên và cũng rất khó khăn cho giáo viên khi chấm bài. 
 TNTL cấu trúc là những câu hỏi nhỏ được sắp xếp theo trình tự khó dần với số điểm tương ứng (qui định số lượng từ hạn chế cho mỗi câu hỏi nhỏ) 
Trắc nghiệm khách quan 
Câu đúng – sai: 
 Loại câu TNKQ nhiều lựa chọn 
 Loại câu ghép đôi 
 Loại câu điền khuyết 
 Tr ả lời ngắn 
TNKQ 
Câu đúng – sai: 
Câu đúng – sai được trình bày dưới dạng một câu phát biểu và thí sinh phải trả lời bằng cách lựa chọn Đúng (Đ) hay Sai (S). 
Một số ưu nhược điểm của loại câu đúng – sai 
Nhược điểm 
Ưu điểm 
- Xác suất đoán mò 50% 
- Khuyến khích học vẹt 
- Đôi khi không phù hợp với thực tế 
- Khó thẩm định 
- Khó viết trong một số lĩnh vực nhạy cảm 
- Viết được nhiều câu cho một chủ đề trong thời gian ngắn. 
TNKQ 
Chỉ nên sử dụng câu Đ-S với các điều kiện sau 
Các trường hợp Đ-S phải chắc chắn, không tuỳ thuộc vào quan niệm riêng của từng người. 
Lựa chọn những câu phát biểu mà 1 thí sinh có khả năng trung bình không thể nhận ra ngay là đúng hay sai mà không có đôi chút suy nghĩ. 
Mỗi câu chỉ miêu tả một ý duy nhất. 
Không chép nguyên văn từ SGK. 
Tránh dùng các từ “tất cả”, “không bao giờ”, “đôi khi” v.v. 
TNKQ 
Câu TNKQ nhiều lựa chọn 
Cấu trúc gồm 
Phần gốc: Được viết ngắn gọn, sáng sủa, có thể được trình bày dưới dạng m ột câu h ỏi hay câu bỏ lửng (ch ưa hoàn tất), phải hàm chứa vấn đề mà ta muốn hỏi 
Ph ần lựa chọn: gồm 1 câu trả lời đúng và nhiều câu trả lời sai. 
TNKQ 
Yêu cầu khi viết câu nhiều lựa chọn 
Các phương án sai phải có vẻ hợp lý, ph ải có một yếu tố nào đúng trong đó, học sinh phải cân nhắc kỹ và so sánh với các lựa chọn khác . 
Nên dùng 4 – 5 phương án chọn 
Chỉ có 1 phương án đúng nhất 
Đảm bảo cho câu gốc nối liền với phương án chọn đúng ngữ pháp. 
Tránh dùng câu phủ định, đặc biệt phủ định 2 lần 
Tránh tạo phương án đúng quá khác biệt với các phương án sai 
Sắp xếp các phương án theo thứ tự ngẫu nhiên 
Tránh lạm dụng kiểu “tất cả đều đúng” v.v. 
TNKQ 
Câu ghép đôi: là dạng của câu nhiều lựa chọn 
Cấu trúc gồm: hai cột chứa các yếu tố có thể liên quan hoặc không liên quan đến nhau 
Chú ý: 
Đưa ra những chỉ dẫn rõ ràng về cách ghép. Phần dẫn thường ở bên trái, phần trả lời ở bên phải, ghép từ phải sang trái. 
N ên cho số lượng các yếu tố ở hai cột không bằng nhau . 
Gi ới hạn chặt chẽ về nội dung trong câu hỏi 
N ên hạn chế các câu trong phần dẫn chỉ nên 4-5 câu dẫn là vừa. 
TNKQ 
Loại câu điền khuyết: 
Cấu trúc: là một câu hay một đoạn với một hay nhiều chỗ trống để thí sinh điền vào 1 từ hay một nhóm từ ngắn. 
Đặc điểm: 
D ễ soạn thảo, thích hợp để đo lường các sự kiện. 
Các phần trả lời không thể hiện hết tư duy sáng tạo và khó cho điểm khi chấm. 
Gợi ý: 
Hạn chế số lượng chỗ trống trong câu. 
Đoạn dài của các phần trống nên bằng nhau để tránh sự hiểu lầm 
Phần trống chỉ có một lời giải đúng. 
Lo ại câu trả lời ngắn: 
C ấu trúc: là câu trắc nghiệm chỉ đòi hỏi trả lời bằng nội dung rất ngắn. 
Đặc điểm: Tạo cơ hội để học viên linh hoạt trả lời, dễ soạn thảo. 
TNKQ ®ßi hái: V÷ng kiÕn thøc chuyªn m«n + Nguyªn t¾c c¬ b¶n + “Kü thuËt“ ra ®Ò 
  LÊy ®Ò thi tèt nghiÖp THPT ( M· ®Ò: 284) ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. 
Kh«ng ®Ò cËp ®Õn møc ®é hay . 
 §Ò cËp ®Õn: 	+ TÝnh chÝnh x¸c, khoa häc. 
	 + Møc ®é yªu cÇu (bËc môc tiªu) 
 	 + “Kü thuËt” ra ®Ò. 
1) PhÇn lín kiÕn thøc ®­îc KT ë møc ®é nhí ®¬n gi¶n: 
C©u 1: Theo quan niÖm hiÖn ®¹i, c¸c giai ®o¹n chÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh sù sèng trªn Qu¶ §Êt lÇn l­ît lµ: 
A. tiÕn hãa tiÒn sinh häc - tiÕn hãa hãa häc - tiÕn hãa sinh häc. 
 ........................... 
C©u 14: C¨n cø vµo nh÷ng biÕn cè lín vÒ ®Þa chÊt, khÝ hËu, ng­êi ta chia lÞch sö sù sèng thµnh c¸c ®¹i theo thø tù: 
A. ®¹i Th¸i cæ, ®¹i Nguyªn sinh, ®¹i Cæ sinh, ®¹i Trung sinh vµ ®¹i T©n sinh. 
 ........................ 
 Ng­êi häc chØ cÇn nhí ®­îc ®Ò môc lín trong SGK lµ ®ñ. 
 2) Cã nh÷ng c©u gÇn nh­ ®· cã mét ®¸p ¸n s½n: 
 C©u 27: D¹ng ®ét biÕn nµo sau ®©y kh«ng lµm thay ®æi sè l­îng nucle«tit cña gen (®ét biÕn kh«ng liªn quan ®Õn bé ba më ®Çu vµ bé ba kÕt thóc)? 
 A. MÊt mét cÆp nu B. MÊt mét sè cÆp nu 
 C. §¶o vÞ trÝ c¸c cÆp nu . D. Thªm mét cÆp nu. 
 3) Mét sè c©u cã sù nhÇm lÉn vÒ thuËt ng÷ KH: 
 C©u 40: Mét quÇn thÓ giao phèi cã thµnh phÇn kiÓu gen: 0,16 AA : 0,48 Aa: 0,36 aa . TÇn sè t­¬ng ®èi cña c¸c alen trong quÇn thÓ ®ã lµ: 
 A. A = 0,2; a = 0,8. B. A = 0,3; a = 0,7. 
 C. A = 0,4; a = 0,6. D. A = 0,8; a = 0,2. 
4) Cã nhiÒu c©u hái thõa d÷ kiÖn : 
 C©u 8: ë ng­êi, gen lÆn a n»m trªn nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh X quy ®Þnh tÝnh tr¹ng m¸u khã ®«ng, gen tréi t­¬ng øng A quy ®Þnh m¸u ®«ng b×nh th­êng. Mét cÆp vî chång m¸u ®«ng b×nh th­êng sinh con trai m¾c bÖnh m¸u khã ®«ng. KiÓu gen cña cÆp vî chång trªn lµ 
 C©u 12: Lai xa lµ phÐp lai gi÷a 
 A. c¸c d¹ng bè mÑ thuéc hai loµi kh¸c nhau hoÆc thuéc c¸c chi c¸c hä kh¸c nhau 
 C©u 27: D¹ng ®ét biÕn nµo sau ®©y kh«ng lµm thay ®æi sè l­îng nucle«tit cña gen (®ét biÕn kh«ng liªn quan ®Õn bé ba më ®Çu vµ bé ba kÕt thóc) ? 
4) ChØ cÇn dùa vµo cÊu tróc vµ ng«n ng÷ c©u hái, cã thÓ ®o¸n ®­îc ph­¬ng ¸n ®óng: 
C©u 17: PhÐp lai nµo sau ®©y lµ phÐp lai kinh tÕ? 
A. Bß H«sten Hµ Lan giao phèi víi nhau. 
B. Bß vµng Thanh Hãa giao phèi víi bß H«sten Hµ Lan. 
C. Bß vµng Thanh Hãa giao phèi víi nhau. 
D. Lîn Ø Mãng C¸i giao phèi víi nhau. 
 C©u 39: D¹ng ®ét biÕn nµo sau ®©y lµ ®ét biÕn cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ ? 
A. §¶o vÞ trÝ mét cÆp nuclª«tit B. Thªm mét cÆp nuclª«tit. 
C. MÊt mét cÆp nuclª«tit. D. ChuyÓn ®o¹n nhiÔm s¾c thÓ. 
C©u 24: Trong gi¶m ph©n h×nh thµnh giao tö , nÕu ph¸t sinh ®ét biÕn gen th× tªn gäi d¹ng ®ét biÕn ®ã lµ 
A. ®ét biÕn tiÒn ph«i. B. ®ét biÕn x«ma 
C. ®ét biÕn x«ma vµ ®ét biÕn tiÒn ph«i. D. ®ét biÕn giao tö. 
5) Cã ph­¬ng ¸n tr¶ lêi l¹i ®­îc dïng chung cho c¸c c©u hái kh¸c nhau, g©y ra ph¶n t¸c dông: 
C©u 16: Tr­êng hîp nµo sau ®©y lµ thÝch nghi kiÓu h×nh? 
A. Con bä que cã th©n vµ c¸c chi gièng c¸i que. 
B. Mét loµi s©u ¨n l¸ cã mµu xanh lôc ngay tõ khi míi sinh ra. 
C. Con t¾c kÌ hoa nhanh chãng thay ®æi mµu s¾c theo nÒn m«i tr­êng. 
D. Con bä l¸ cã c¸nh gièng l¸ c©y. 
C©u 32: D¹ng thÝch nghi nµo sau ®©y lµ thÝch nghi kiÓu gen? 
A. Con bä que cã th©n vµ c¸c chi gièng c¸i que. 
B. C©y rau m¸c mäc trªn c¹n cã l¸ h×nh mòi m¸c, mäc d­íi n­íc cã thªm lo¹i l¸ h×nh b¶n dµi. 
C. Ng­êi lªn nói cao cã sè l­îng hång cÇu t¨ng lªn. 
D. Mét sè loµi thó ë xø l¹nh mïa ®«ng cã bé l«ng dµy, mµu tr¾ng; mïa hÌ cã bé l«ng th­a h¬n, mµu x¸m.